Wat zijn de ontwikkelingen?
Afvalinzameling en verwerking
In juni 2021 heeft de raad besloten het huidige afvalbeleid met drie jaar te verlengen tot en met 2024. Ook is besloten om voor een aanpak in stappen te kiezen om de doelstelling van 100 kg restafval per persoon per jaar, te benaderen. Voor 2022 betekent dit concreet een intensief communicatietraject met een educatieprogramma voor basisscholen, in combinatie met het operationeel maken van een applicatie waarmee inwoners hun eigen afvalgedrag kunnen monitoren. Deze activiteiten worden bekostigd met een bedrag van € 130.000 dat onttrokken is uit de Voorziening Egalisatiereserve Afvalstoffenheffing.
De invoering van bezoek op afspraak op de milieustraat in 2021, heeft tot positieve resultaten geleid. Niet alleen zijn de wachtrijen verdwenen en is er beter toezicht op het afval dat afgegeven wordt, ook zijn er aanzienlijke besparingen gerealiseerd op financieel en personeel vlak. Hierdoor is het mogelijk om zaterdag van 9.00 tot 16.00 uur open te gaan.
COVID-19 heeft blijvende invloed op afval. Met name de hoeveelheid afgedankt karton afkomstig van de online bestellingen, is explosief gestegen. De bestaande papiercontainers in de dorpen zijn hier niet op berekend en raken verstopt met bijplaatsingen tot gevolg. De zoektocht naar de oplossing van het probleem wordt in 2022 voortgezet, en ligt naar verwachting in een combinatie van maatregelen. Onder andere is de inzet van BOA's verdubbeld.
Met de aanbesteding van ondergrondse containers in 2021 heeft de gemeente de eerste fase van het project Afval scheiden in de Hoogbouw afgerond. In 2022 en de jaren erna volgt stapsgewijs de feitelijke plaatsing van de containers.
Het huidige contract voor de afvalinzameling loopt eind 2022 af. In 2022 wordt dit contract opnieuw aanbesteed.
De inspanningen om de kosten zoveel mogelijk te beperken, hebben effect: voor het eerst in vele jaren is het mogelijk om de tarieven van de afvalstoffenheffing te verlagen, in plaats van te verhogen. Onder andere de maatregelen op de milieustraat en het schrappen van de wekelijkse zomer- en herfstinzameling van GFT maken dit mogelijk. Het verlagen van de service op GFT is niet door iedereen op prijs gesteld, maar draagt voor de helft bij aan de ruim € 12 die meerpersoonshuishoudens in 2022 minder kwijt zijn dan in 2021.
Op het moment van schrijven lijkt het er op dat de kosten van afval zich stabiliseren. Voor sommige soorten afval zijn de vooruitzichten zelfs positief, zoals de stijging van de papierprijs op de wereldmarkt. Ook blijven er veel onzekerheden, met name de praktische consequenties van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor bijvoorbeeld textiel en matrassen. Ook voor verpakkingen is deze discussie nog niet ten einde.
Energietransitie: Klimaatwet en Klimaatakkoord
In 2015 heeft Nederland in Parijs met vele andere landen afgesproken onze CO₂-uitstoot te verkleinen. Nederland stelt zich ten doel te komen tot een vermindering van de CO₂-uitstoot van ten minste 49% in 2030 ten opzichte van 1990 en een vermindering van de CO₂-uitstoot van ten minste 95% in 2050. Deze doelen liggen vast in de Klimaatwet (2019). Hoe we als Nederland deze doelen gaan behalen, staat in het Nationaal Klimaatakkoord (2019). Het Rijk, decentrale overheden, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties stelden dit samen op.
Voor de gemeente betekent dit onder andere het volgende:
- In de regio U16 werkt de gemeente aan een Regionale Energiestrategie (RES). De RES bevat regionale afspraken over de opwek van duurzame elektriciteit en warmte. De RES-regio U16 bestaat uit 16 gemeenten, 4 waterschappen en de provincie Utrecht. De RES is een uitwerking van de landelijke opgave voor de ruimtelijke inpassing van 35 TWh duurzame elektriciteitsopwekking op land in 2030. In de RES 1.0 brengen de deelnemende overheden in beeld hoeveel en ook waar zij duurzame elektriciteit denken op te kunnen wekken in 2030 met zonne- en windenergie. Het regionale bod voor de grootschalige opwek van duurzame elektriciteit is 1,8 TWh. Hiervan neemt de gemeente Utrechtse Heuvelrug 0,088 TWh voor haar rekening. Daarnaast zet de regio in op energiebesparing en meer zon op daken en zijn afspraken gemaakt over duurzame warmte. In 2021 en 2022 doet de gemeente een uitvraag aan de markt om te komen met initiatieven voor grootschalige opwek van duurzame energie. In algemene zin staat de gemeente hierbij positief tegenover innovatie. De ambitie is dat 50% van de duurzame energie in eigendom komt van de lokale omgeving. De RES vertaalt de gemeente ruimtelijk in de Omgevingsvisie en vervolgens in het Omgevingsplan. Samen met de gemeente Houten is de gemeente in de regio U16 trekker van de bestuurstafel Klimaatneutrale Regio.
- De gemeente gaat regie voeren op de transitie naar een aardgasvrije gebouwde omgeving. In 2021 stelde zij hiervoor de Transitievisie Warmte vast. Hierin staat de route naar een aardgasvrije gebouwde omgeving in de gemeente. Deze transitie verloopt in stappen en de gemeente neemt hiervoor de tijd. Het verduurzamen van huizen, kantoren en andere gebouwen is een flinke opgave die tientallen jaren in beslag gaat nemen. De komende jaren zet de gemeente vooral in op isoleren. Er worden nog geen keuzes gemaakt wanneer wijken van het aardgas gaan. Dit omdat de beste keuze voor een alternatief meestal nog niet duidelijk is. Met deze aanpak besparen we met alle gebruikers in de gemeente wel direct aardgas en zorgen we ervoor dat gebouwen in de toekomst makkelijker de overstap kunnen maken naar aardgasvrij. Dit pakt de gemeente wijkgericht aan. Er zijn een aantal eerste wijken gekozen waar kansen zijn om samen aan de slag te gaan. Op enkele plekken onderzoekt de gemeente daarnaast de mogelijkheden voor een alternatief voor aardgas. Dit betekent niet dat andere inwoners niets kunnen doen. Waar op korte termijn al mogelijkheden zijn voor woningen of bedrijven om de stap naar aardgasvrij te zetten, biedt de gemeente informatie en ondersteuning.
- Daarnaast loopt een aantal lokale activiteiten en projecten door in 2022, waarbij steeds het betrekken van de samenleving en het ondersteunen van initiatieven van inwoners en andere stakeholders belangrijke aspecten zijn. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om acties gericht op energiebesparing, het verduurzamen van woningen en gebouwen en het stimuleren van de aanleg van zonnepanelen op daken. Hiervoor heeft de gemeente het Regionale Energieloket en werkt de gemeente samen met energieambassadeurs en lokale organisaties. De gemeente is blij met de inzet vanuit de samenleving hierbij.
- Ook werkt de gemeente aan het faciliteren van duurzame mobiliteit (bijvoorbeeld laadpaalinfrastructuur) en het ondersteunen van bedrijven bij het verduurzamen. Aandachtspunt hierbij is ook de inzet op naleving van wettelijke verplichtingen met betrekking tot een duurzame energievoorziening van bedrijven, instellingen en kantoren, ook die van de gemeente zelf. Daarbij worden ook de mogelijkheden verkent die de Omgevingswet hiervoor gaat bieden.
- De gemeente maakt in 2022 een nieuw duurzaamheidsplan waarin de nieuwe ambities en opgaven en het nieuwe beleid zijn verwerkt. Ook gaat de gemeente de Klimaatroutekaart actualiseren waarmee de gemeentelijke ambitie in lijn komt met de landelijke ambitie.
Bodemtaken en ondergrond
Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet (1 juli 2022) krijgen alle gemeenten bevoegd gezag voor de (chemische) kwaliteit van de vaste bodem. De provincie blijft verantwoordelijk voor de grondwaterkwaliteit. De taken en bevoegdheden voor bodemkwaliteit en saneringsprojecten draagt de provincie over naar de gemeente. Hiermee verschuiven ook de kosten van de provincie naar de gemeente. Hiervoor worden komend jaar afspraken gemaakt met provincie en andere partijen (zoals de ODRU) over de toekomstige samenwerking en de verdeling van taken en verantwoordelijkheden.
Klimaatadaptatie
Sinds 2018 geldt het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Dit heeft als doel dat Nederland in 2050 zo goed mogelijk klimaatbestendig en waterrobuust is ingericht voor wateroverlast, droogte, hitte en overstromingen. Om dat te bereiken is als tussendoel in de deltabeslissing opgenomen dat ruimtelijke adaptatie vanaf 2020 onderdeel is van het beleid en handelen van de overheden.
In 2020 heeft de gemeente samen met de regio een Regionale Adaptatie Strategie (RAS) opgesteld en in 2021 is een hierbij behorend Regionaal Uitvoeringsprogramma opgesteld. In 2022 zal gestart worden met de uitvoering hiervan. Daarnaast zijn op regionaal niveau afspraken gemaakt met de bouwsector over klimaatadaptieve nieuwbouw én bestaande bouw.
De Blauwe Agenda Utrechtse Heuvelrug (samenwerkingsverband tussen alle gebiedspartijen van het gebied Utrechtse Heuvelrug) stelt in 2021 aan de hand van een grootschalig onderzoek een visie/uitvoeringsprogramma op voor een waterrobuuste Heuvelrug. In 2022 zal worden gestart met de uitvoering van de maatregelen. Eén van de pilots van de Blauwe Agenda is het infiltreren van hemelwater in het bosgebied boven Amerongen. Dit is in 2021 uitgevoerd.
De bovenstaande regionale ontwikkelingen vormen input voor ons Programma Klimaatadaptatie. Deze omvat de strategie hoe de gemeente in 2050 een klimaatadaptieve gemeente wil zijn. Niet alleen het eigen grondgebied, maar ook de particuliere percelen, het bosgebied en het agrarisch landschap. De strategie zal in 2022 aan de raad worden aangeboden.
Parallel aan de beleidsvorming zijn we gestart met een pilot klimaatpleinen. Met subsidie van de Provincie Utrecht is samen met omwonenden en ondernemers een ontwerp gemaakt voor een klimaatadaptieve inrichting van een plein aan de Griffel in Driebergen en het plein aan de Traaij. De uitvoering hiervan vindt plaats in 2022.
Tenslotte heeft de gemeente een aanvraag ingediend voor de Tijdelijke Impulsregeling Klimaatadaptie van het rijk. Er is een bijdrage van 770.410,- toegekend voor de periode tot 2027. Ook bij het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden is een aanvraag ingediend. Het hoogheemraadschap heeft ons een bedrag van € 150.000 voor 2022 toegekend.
Onderhoud Openbare Ruimte, algemeen
Het Integrale beheerplan met bijbehorende budgetten voor regulier onderhoud en vervangingen is door de raad geaccordeerd. Dit betekent dat de vervangingen en het reguliere onderhoud per januari 2022 geborgd zijn in de gemeentebegroting. Hiermee kan voldaan worden aan de gemeente wetmatige verplichtingen voor onderhoud aan de openbare ruimte. Met deze aanvullende middelen zijn de lopende vervangings- en onderhoudsprogramma’s aangepast en de budgetten aan de juiste kostenplaatsen gekoppeld volgens het integrale beheerplan. Er volgt nog een voorstel voor de monitoring en de evaluatie van de beheeruitgangspunten. In het kalenderjaar 2021 worden de eerste resultaten hiervan gedeeld. Bij de paragraaf Kapitaalgoederen staan de beheerniveaus beschreven die passen bij de middelen in de huidige begroting.
Groen
Voor 'groen' geldt dat in 2021 het meerjarenvervangingsplan bomen en plantsoen is uitgewerkt in een meerjarenplan. Voor de uitvoering is het programma 2021 integraal en sectoraal voorbereid. De gemeente heeft te maken met stijgende kosten door zwaardere stormschade, het bestrijden van invasieve soorten (o.a. Japanse duizendknoop en eikenprocessierups) en diverse boomziekten (o.a. Essentaksterfte). Valwind is als separaat project opgepakt met eigen middelen. De reguliere groenwerkzaamheden worden uitgevoerd in lijn met het opgestelde beheerplan voor het onderwerp groen. Al met al is het dus wel mogelijk om bij het onderhoud en de vervangingen van het groen en de bomen iets extra`s te doen, t.o.v. de jaren daarvoor.
Het plan is verder om, als onderdeel van de visietrajecten, een plan Dorpsgerichte Inrichting van Openbare Ruimte op te stellen en in combinatie hiermee de LIOR (Leidraad Inrichtingen Openbare Ruimte) te actualiseren. Zodat in algemene zin, na de besluitvorming over de beheerplannen, ook documenten worden vastgesteld die kwalitatief helpen om de openbare op orde te brengen. In 2021 is met dit traject gestart.
Begraafplaatsen
Vanwege een toekomstig tekort aan natuurgraven op de Nieuwe Algemene Begraafplaats in Doorn onderzoekt de gemeente de mogelijkheid van een uitbreiding van het natuurbegraven in het aangrenzende bosperceel. De huidige natuur- en archeologische waarden en de aanwezigheid van een grafheuvel in het bosperceel zijn bepalend voor de haalbaarheid van de toekomstige uitbreiding. Eind 2021 is hier duidelijkheid over. Daarnaast is op basis van een burgerinitiatief de mogelijkheid voor natuurgraven op de begraafplaats Leersum in 2021 gerealiseerd. Het effect hiervan werkt door in 2022 en verder. Verder staat 2022 in het teken van het verbeteren van de begraafplaatsen administratie en het verbeteren van de dienstverlening voor dit onderwerp.
Riool
In 2020 is het bestaande programma voor de vervanging rioleringen aangepast, met het uitgangspunt om meer te `relinen` en minder fysiek te vervangen, als dit niet nodig is. Zo kunnen meer meters voor hetzelfde geld worden gemaakt en kan bovendien aandacht worden besteed aan de verbrede watertaak en het thema klimaatadaptatie. Qua programma wordt ook in 2022 uitvoering gegeven aan het vervangen van de riolering in Amerongen, Doorn, en de buurt Dennenhorst in Driebergen-Rijsenburg. Daarnaast is verdere uitvoering van het project Wateroverlast Amerongen in 2022 een van de speerpunten van dit beleid.
In aanvulling op het lopende (en door de raad goedgekeurde) programma wordt in 2022 de kwaliteit van de beheerdata van de riolering nog verder op orde gebracht. Op basis van deze actuele gegevens worden per kern nieuwe basis rioleringsplannen (BRP’s) opgesteld. In deze rekenslag zal dan worden gerekend met de laatste klimaatgegevens. Ook maakt de gemeente een nieuwe rekenslag om de effecten van de mogelijk toekomstige hevige buien nog beter inzichtelijk te maken. In 2022 wordt een nieuw verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vGRP) opgeteld met daarin de uitgangspunten voor de te volgen strategie om tegen de laagst maatschappelijke kosten de toekomstige uitdagingen te handelen. De inzet is om in 2022 de grootschalige verbeteropgave voor de riolering integraal met wegen/verhardingen samen uit te voeren via een kerngerichte aanpak. Daarin kijkt de gemeente goed hoe deze integrale opzet zich verhoudt tot `het maken van meters` op die plekken waar snelle relining van het riool betere en snellere resultaten oplevert. Zo wordt in feite het werken aan de lopende opgave gecombineerd met het verder optimaliseren van de data en het integreren van relevant (nieuw) beleid.
Wegen en civiel
In 2020 en 2021 zijn zoals aangegeven de beheerplannen herzien en is extra geld toegekend voor een inhaalslag voor groot en klein onderhoud van asfaltwegen, elementverhardingen, halfverhardingen en bermen. In 2021 is een aanvang gemaakt met kerngerichte aanpak van de uitvoeringen. Dit is gebeurd op basis van het onlangs door de raad vastgestelde Afwegingskader wegbeheer en de daarbij behorende herallocatie van de budgetten. Daarbij zijn 3 onderdelen te onderscheiden. Deels wordt vaart gemaakt en direct uitvoering gegeven aan het herstellen van verhardingen waar dit dringend nodig is en ook direct kan (middels de kerngerichte aanpak). Deels wordt in afstemming met groen en riool juist naar een integrale aanpak gekeken, opdat werk met werk gemaakt kan worden. En in een beperkt aantal gevallen wordt tegelijkertijd met het vervangen van verhardingen ook voor een herinrichting van de openbare ruimte gekozen, zoals bijvoorbeeld bij het project Dennenhorst. Bij de berekeningen van afschrijvingstermijnen is bij de beheerplannen gekozen voor de laatste inzichten op het gebied van (noodzakelijke) vervangingen. Samen met een voorstel voor de monitoring van de resultaten van de Beheerplannen wordt de raad nog geïnformeerd over de uitkomsten van een nader onderzoek naar i.h.b. de afschrijvingstermijnen voor wegen.
Op basis van inspecties is in 2020 gestart met opstellen van een plan voor onderhoud en vervanging van onze civiele kunstwerken. Dit gebeurt op basis van prioriteit, wat wordt vastgesteld op algemene staat van het object, frequentie van gebruik en veiligheid. Voor de volledige vervanging of grote renovatie van een civiel kunstwerken is soms een dermate hoog bedrag nodig dat maar 1 object per jaar kan worden gerealiseerd. Voor Verkeersregelinstallaties geldt ook dat dit thema onderdeel was van het pakket beheerplannen en dat hiervoor de middelen beschikbaar zijn om op `C`niveau uitvoering te geven aan de onderhouds- en vervangingsopgave. Met eenzelfde kanttekening als voor civiele kunstwerken als het gaat om de (nog steeds) beperkte ruimte die er blijft om hierbij te handelen.
De voorbereidende werkzaamheden voor de aanbesteding van de vernieuwing van de openbare verlichting zijn uitgevoerd. Nu gaat het om het bepalen van de juiste vorm, de organisatorische constructie en het inhoudelijke pakket van de aanbesteding. Aan de raad wordt in het 4e kwartaal van 2021 nog een besluit voorgelegd over deze aanbesteding. Als het werk daarna op de markt is gezet kan worden gestart met vernieuwen van de lichtmasten. Dit zal waarschijnlijk per kern worden gerealiseerd. Zolang lichtmasten nog niet zijn vervangen wordt op basis van meldingen en inspecties onderhoud uitgevoerd.